تله های فکری قسمت اول

تله های فکری قسمت اول

این مقاله ادامه ی مبحثضرورت شناخت سوگیری های شناختیست. همانطور که توضیح داده شد،اغلب اوقات  افراد هنگام تصمیم گیری و تفکر، اسیر تله های فکری میشوند.

 

دلایل تصمیم گیری ضعیف بخاطر "میانبر های ذهنی (Heuristics )" و "سوگیری ها Biases )" است. به طور کلی، میان برهای ذهنی و سوگیری های شناختی مجموعه ای از روش های تصمیم گیری و پردازش اطلاعات سریع است که بر شکل تفکر، قضاوت، تفسیر اطلاعات و تصمیم گیری های شما اثر میگذارند و از دلایل تصمیم گیری های ضعیف حساب می شوند.

اگرچه این دو مفهوم، شامل تاریخچه و موارد گسترده ای میشوند،  این مقاله به خلاصه ای ساده و کاربردی از مفهوم و اثر سوگیری های شناختی در زندگی روزمره می پردازد.

 

enlightenedهمچنین توجه کنید که در مقالات و محتواهای آموزشی مختلف، ممکن است  "میان بر ذهنی (Heuristics )" با "سوگیری شناختی (Cognitive bias )" را به جای یکدیگر به کار ببرند ولی،  این دو مفهوممترداف نیستند.enlightened

 

 

 

چند مثال از سوگیری های شناختی

 

1. سوگیری تایید

این سوگیری به معنی توجه گزینشی و بها دادن بیش از حد به اطلاعاتیست که باورهای قبلی و دیدگاه های شما را تأیید می کنند.Edgar & Edgar  Nickerson) )

 

 ما از نظر شناختی دنبال راحتی بیشتر هستیم و دوست نداریم دانش خود و نحوه تفکرمان در مورد مسائل را تغییر دهیم بنابراین از اطلاعاتی که نظر ما را رد کند خوشمان نمی آید و به طور خودکار در هنگام گوش دادن و حتی تحقیق کردن، به صورت گزینشی عمل می کنیم و به دنبال شواهدی هستیم که نظرات و دانش های قبلی ما را درست بداند و تایید کند و مواردی را که برخلاف نظرمان باشد را نادیده میگیریم / انکار  میکنیم / توجیه میکنیم.

 

 

چند مثال:

  • نمی خواهید به صحبت هایی که نظر شما را رد می کنند گوش دهید.
  • فقط افرادی را در رسانه های اجتماعی دنبال میکنید که نظرات شما را به اشتراک بگذارند.
  • فقط منابع خبری را که از دیدگاه های شما حمایت می کنند گوش میکنید.
  • اگر فکر میکنید دوستتان به شما حسودی میکند، فقط به رفتارهایی که نظر شما را تایید کند توجه میکنید و شواهد برعکس آن را نادیده می گیرید.

 

2. تعصب خود خدمتی

  • به من نمره ی 9 داد. استاد با من لج هست و من رو انداخت.
  • من نمره ی 18 گرفتم.

ما موفقیت‌ها و نتایج مثبت را به عملکرد خود نسبت می‌دهیم و در نقطه ی مقابل وقتی با شکست و پیامدهای منفی مواجه می شویم، تمایل داریم که این رویدادها را به افراد دیگر یا عوامل بیرونی نسبت دهیم.

 

 

3- سوگیری خوش‌بینی

خوش بین بودن زیاد و بیش ازحد تخمین زدن احتمال رخدادهای خوب برای خود و دست کم گرفتن احتمال رخدادهای بد (برای خود)  است. 

 

به عنوان مثال،فرض میکنیم که رویدادهای منفی  زیر قرار نیست برای ما اتفاق بیافتد:

  • طلاق
  • از دست دادن شغل
  • بیماری
  • مرگ

 

4- تعصب بازیگر- ناظر

سوگیری بازیگر-ناظر تمایل به نسبت دادن اعمال خود به تأثیرات بیرونی و نسبت دادن اعمال دیگران به تأثیرات درونی است.

 

مثال:

  • دلیل تاخیر کردن من در جلسه، ترافیک بود.
  • دلیل تاخیر کردن همکارم در جلسه، بی نظمی و تنبلی اوست.
  • من در آزمون قبول نشدم چون استاد خوبی نداشتم.
  • دوستم در آزمون قبول نشد چون به اندازه کافی سختکوش نیست.

 

5- تعصب جنسیتی

سوگیری جنسیتی تمایل ما به اختصاص دادن رفتار و ویژگی های خاص به یک جنسیت خاص  بدون شواهد پشتیبان است. (Garb, 1997)

 

به عنوان مثال، شکایت از درد زمانی که توسط بیماران مرد مطرح می‌شود، جدی‌تر گرفته می‌شود. زنان، پرستاران بهتری نسبت به مردان در نظر گرفته میشوند. دانشجویان اغلب به مدرسان زن کمتر از استادان مرد رتبه می دهند و غیره.

 

6- سوگیری توجه

 تمایل به توجه به برخی چیزها و در عین حال نادیده گرفتن برخی دیگر است.

به عنوان مثال، هنگام تصمیم گیری در مورد خرید خودرو، ممکن است به ظاهر بیرونی و داخلی خودرو توجه کنید، اما شرایط ایمنی و مسافت پیموده شده را نادیده بگیرید.

 

7. هزینه غرق شده

هزینه غرق شده تمایل ما به ادامه  دادن مسیر خود به دلیل هزینه هایی که تا اینجا برای آن پرداخته کرده ایم ( مثل پول، تلاش، زمان و غیره ) است. حتی اگر دادن این مسیر  ضرر بیشتری داشته باشد باز هم بخاطر هزینه هایی که قبلا پرداخت کرده ایم، آن را ادامه می دهیم.

 

enlightenedسوگیری هزینه ی غرق شده یک تله ی بزرگ و متداول در تصمیم گیری های زندگی و تجاریست.

 

مثال:  بخاطر پرداخت پول و زمان برای بلیط سینما، فیلمی را که از آن اصلا خوشمان نیامده است، تا آخر تماشا می کنیم.

 

 

8- تعصب لنگر انداختن

یک سوگیری شناختی است که باعث می شود به شدت به اولین برداشت یا اولین اطلاعاتی که در مورد یک موضوع به ما داده می شود تکیه کنیم و ارزیابی و سایر  تصمیمات خود را بر اساس همان برداشت / اطلاعات اولیه انجام دهیم و اطلاعات جدید تر را نادیده بگیریم.

 

مثال:

  • اگر ابتدا یک تی شرت را می بینید که قیمت آن 800 هزارتومان است و سپس تی شرت دومی را می بینید که قیمت آن 600 هزارتومان است، شما پیراهن دوم را ارزان می بینید.
  • پزشکان ممکن است به دلیل علائم اولیه، دچار این سوگیری شوند و باقی علائم را بر اساس نظر اولیه تفسیر کنند و تشخیص اشتباهی دهند.
  • فروشندگان میتوانند از این سوگیری استفاده کنند و ابتدا قیمت بالایی را به شما بگویند و سپس با پیشنهاد قیمت کمتر، شما فکر کنید که تخفیف زیادی گرفته اید چون اساس قضاوت خود را بر مبنای عدد اولیه گذاشته اید.

 

 

 

9- سوگیری درون گروهی

 تمایل به برتر دیدن گروه خود از  گروه های دیگر است. تعصب درون گروهی بر ادراک و رفتار ما تأثیر می گذارد. در این وضعیت رفتارهای بهتر و متفاوت تری را برای گروه خود انجام می دهیم. 

 

10-  خطای انتساب گروهی

این خطا تمایل ما به تعمیم بیش از حد و نسبت دادن رفتاری به یک گروه، بر اساس تعامل با تنها یک نفر از آن گروه است.

 

مثال:

  • همه ی مردها اینگونه هستند.
  • همه زن ها اینگونه هستند.
  • همه ی دهه 60 ای ها اینگونه هستند.
  • ساکنین این شهر اینگونه هستند.

 

نمونه هایی از اثر سوگیری های شناختی در کسب و کار و زندگی روزمره

 

سوگیری جنسیتی در محیط کار

 تحقیقاتی که درباره ی این سوگیری شناختی انجام شده است نشان داد، زنان اغلب بالاترین پست‌های ارشد را ندارند. به عنوان مثال، در سال 2010، تنها 15.2 درصد از موقعیت های برتر در شرکت های Fortune-500 ایالات متحده در اختیار زنان بود.  کمپانی های که توسط زنان اداره میشد، تمایل به کسب درامد کمتری نسبت به  همتایان مرد خود داشتند (Soares, 2010). همچنین حقوق زنان بر اساس وضعیت تأهل آنها متفاوت بوده است. (Güngör و Biernat 2009)

 

سوگیری مطلوبیت اجتماعی

سوگیری مطلوبیت اجتماعی تمایل به گزارش کمتر نگرش ها و رفتارهای نامطلوب اجتماعی و گزارش بیش از حد ویژگی های مطلوب تر متناسب با جامعه است.

بطور مثال، محققین (مانند روان شناس ها و پزشکان) با علم به این که مردم پاسخ‌های خود را طوری تنظیم می‌کنند که از نظر اجتماعی مطلوب‌تر به نظر برسند، پرسشنامه های خود را طوری طراحی میکنند که کمتر مستقیم باشد، یا قابلیت پاسخ دادن به صورت ناشناس را فرآهم می کنند.

 

تصمیمات مالی

حوزه دیگری از زندگی ما که در آن سوگیری ها می تواند اثرات مخربی داشته باشد، در امور مالی شخصی است. حداقل 40 سوگیری شناختی وجود دارد که بر توانایی تصمیم گیری مالی صحیح، اثر منفی می گذارد و توانایی برنامه ریزی مناسب مالی را مختل می کند.

برخی از این تعصبات عبارتند از:

 

  • اثر هاله ای : فقط به این دلیل که فردی محبوب است، دلیل نمیشود که نظرات او در حوزه ی مالی و اقتصاد قابل اعتماد باشد، پس مشاوره های مالی خود را فقط با متخصصین حوزه ی مالی و اقتصاد انجام دهید.
  • اعتماد به نفس بیش از حد خوش بینانه : من در آینده، حتما وضعیت خوبی خواهم داشت، پس نیازی نیست که از الان، برای پس انداز کردن، خودم را اذیت کنم!!
  • سوگیری تایید : وقتی به دنبال اطلاعاتی که تصمیمات مالی شما را تایید میکنند باشید و شواهدی که نظرات شما را رد میکنند نادیده بگیرید و انکار کنید، اسیر این سوگیری شده اید.

 

 

سخن پایانی:

سوگیری های شناختی بخشی  انکار ناپذیر از عملکرد ذهن است که قادر به حذف کامل آن ها نیستیم اما آگاهی از آن ها،  به مدیریت و بهبود اثرگذاری در تصمیم گیری و تفکر کمک می کند.

 

  • به روال زندگی خود نگاه کنید، رد پای کدامیک از سوگیری های شناختی، در تصمیم گیری های شما پر رنگ تر است؟
  • در چه موقعیت هایی بیشتر، درگیر این سوگیری می شوید؟
  • برنامه ی شما برای مدیریت  سوگیری های شناختیتان چیست؟

 

قسمت دوم مقاله:  روش های مدیریت سوگیری های شناختی.


اشتراک گذاری مقاله در
نظرات (0)

    در این قسمت نظر خود را با ما در اشتراک بگذارید