مغز انسان یکی از پیچیده‌ترین ارگان‌های بدن است. این ارگان مسئول انجام تمام فرآیندهای فکری، شناختی و عاطفی  از جمله تصمیم‌گیری، حل مسائل، حافظه، یادگیری، هماهنگی حرکات بدنی و کنترل عواطف و رفتارهاست. مغز  دارای قابلیت‌های بسیار پیچیده‌تری است که هنوز به طور کامل شناخته نشده‌اند و تحقیقات درباره عملکرد آن همچنان ادامه دارد. این ارگان بسیار با ارزش است و از لحاظ علمی بسیار جذاب و پرمعناست. در این مجموعه مقالات به گوشه ای از مباحث آن می پردازیم.

بخش های مغز

مغز از مخ، مخچه و ساقه مغز تشکیل شده است. شکل 1.

مخ Cerebrum
مخ بزرگ ترین قسمت مغز است. از ماده خاکستری ( cerebral cortex ) و ماده سفید در مرکز تشکیل شده است.

مخ به دو نیمکره چپ و راست تقسیم می شود و شامل لوب های مغز (لوب های پیشانی، گیجگاهی، آهیانه ای،و پس سری) است.

مخ، نقش های عملکردی بالاتر مانند تفکر، یادگیری، حافظه، زبان، احساسات، حرکت و ادراک را ایجاد می کند.

مخچه Cerebellum
مخچه در زیر مخ قرار دارد و وظیفه نظارت و تنظیم رفتارهای حرکتی به ویژه حرکات خودکار را بر عهده دارد. این ساختار همچنین برای تنظیم وضعیت posture و تعادل مهم است. همچنین مرتبط با یادگیری  توجه نیز می باشد.

اگرچه مخچه تنها حدود 10 درصد از وزن کل مغز را تشکیل می دهد، تصور می شود که این ناحیه دارای نورن (سلول های عصبی) بیشتری نسبت به بقیه قسمت های مغز است.

ساقه مغز Brainstem
ساقه مغز در قاعده مغز قرار دارد. این ناحیه مخ و مخچه را به نخاع متصل می کند و به عنوان ایستگاه رله برای این نواحی عمل می کند.

ساقه مغز عملکردهای خودکار مانند چرخه خواب، تنفس، دمای بدن، هضم غذا، سرفه و عطسه را تنظیم می کند.

نیمکره های مغز Hemispheres of the Brain

مغز به دو نیمکره راست و چپ (شکل 2) تقسیم میشود. نیمکره چپ نیمه راست بدن را کنترل می کند و نیمکره راست نیمه چپ را کنترل می کند. این دو نیمکره توسط یک نوار ضخیم از رشته های عصبی به نام جسم پینه ای که از حدود 200 میلیون آکسون تشکیل شده است به هم متصل شده اند. جسم پینه ای اجازه می دهد تا دو نیمکره با هم ارتباط برقرار کنند و اجازه می دهد اطلاعات پردازش شده در یک طرف مغز با طرف دیگر به اشتراک گذاشته شود.

یک سوال: آیا ادعای راست مغز یا چپ مغز بودن غالب افراد در ویژگی های شخصیتی آن ها علمیست؟

ایده شخصیت های «چپ مغز در مقابل راست مغز» یک شبه علم است. اگرچه که تفاوت هایی در عملکرد دو نیمکره مغز وجود دارد، مفهوم عمدتاً "چپ مغز" (منطقی، تحلیلی) یا "راست مغز" (هنرمند، خلاق) توسط شواهد علمی پشتیبانی نمی شود.

در واقع، هر دو نیمکره مغز به شیوه ای بسیار به هم پیوسته برای انجام وظایف شناختی مختلف با هم کار می کنند. در حالی که برخی فعالیت‌ها ممکن است مناطق خاصی از مغز را فعال کنند، هیچ شواهدی نشان نمی‌دهد که افراد جنبه غالبی دارند که ویژگی‌ها یا مهارت‌های شخصیتی آنها را تعیین می‌کند.

انسان ها می توانند توانایی های منطقی و هنری و همچنین ترکیبی از هر دو را به نمایش بگذارند. آن ها برای ویژگی ها یا توانایی های خاص به یک نیمکره خاص مغز محدود نمی شوند. شناخت و رفتار انسان پیچیده و چندوجهی است که تحت تأثیر ترکیبی از فرآیندهای عصبی در مغز است.

شما می توانید ترکیبی از ویژگی های منطقی و هنری را داشته باشید، زیرا عملکردهای مغز به یک طرف محدود نمی شود. نقاط قوت و استعدادهای منحصر به فرد خود را بدون احساس محدودیت توسط افسانه چپ مغز در مقابل افسانه راست مغز در آغوش بگیرید. زیرا با وجود اینکه، هر نیمکره وظایف خاصی دارد که مخصوصاً برای آنها طراحی شده است، فعالیت های ذهنی گسترده و کیفیت هایی مانند ادراک، خلاقیت و استدلال توسط هر دو نیمکره با هم انجام می شود و مغز پیچیده تر از محدود کردن آن به نواحی خاص هست.

در میان بخش های مختلف مغز،  12 جفت اعصاب جمجمه ای (عصب دماغی) cranial nerve می گذرند که مغز را مستقیماً به ماهیچه ها و اندام های حسی در سر، گردن و قسمت بالایی بدن متصل می کنند.

مغز همچنین شامل چهار فضای به هم پیوسته به نام بطن های مغز(شکمچه های مغز)  ventricle است که مایع مغزی-نخاعی cerebrospinal fluid را تولید می کند و با آن پر می شود. این مایع در قسمت بیرونی مغز و نخاع  spinal cord توزیع می شود، جایی که قسمتی نرم برای حفاظت cushionدر برابر ضربه فیزیکی ایجاد می کند و به حفظ عملکرد طبیعی کمک می کند.

سیستم عصبی

سیستم عصبی مرکزی central nervous system: مغز و نخاع با همدیگر، ساختار فرمان بدن را تشکیل می دهند. سیستم عصبی محیطی peripheral nervous system در سراسر بدن گسترش می یابد و اعصابی را در بر می گیرد که از نخاع و مغز منشعب می شوند.

این مبحث ادامه دارد...

منبع: