چرا سوال میپرسیم؟ / سوال به چه دردی میخوره؟

آیا هر سوالی در کوچینگ قدرتمنده؟
 

هر سوالی، سوال موثر در کوچینگ نیست. 

اشتباه رایج افراد همینه که به جای اینکه دنبالِ تقویتِ مهارت پرسشگری برای سوال به موقع، دقیق، کاربردی، تامل برانگیز و توانبخش باشن، فقط دنبال سوال کردن هستن. 

دیوید کلوترباک" توی تحقیقاتش نشون داده که سوالات باز و چالش‌برانگیز می‌تونن فرآیند خودکاوی رو برانگیخته کنن و کمک کنن فرد به زوایای جدیدی از مسائل نگاه کنه. این نگاه جدید باعث میشه که مراجع به سمت تصمیم‌گیری‌های آگاهانه‌تر بره و از تکرار  مسیر های قدیمی یا کلیشه‌ای دور بشه ( solution data box).

برای طراحی سوال قدرتمند، لازمه با انواع سوالات آشنا بشیم که یه راه مناسبش،  طبقه بندی سوالات، بر اساس ساختار، هدف و دیدگاه پرسش هست.

1-  ساختار سوال

1-  سوالات باز و بسته: توضیح این سوالات رو نمیدیم چون قطعا میدونین که سوالات باز، مهم هستن و تا حد امکان باید از سوالات بسته (سوالاتی که پاسخشون بله یا خیر هست) اجتناب کرد.

2- سوالات انتخابی:این نوع سوالات ذهن مراجع رو محدود میکنه و به شکلی به سوالات بسته نزدیکه. 

 مثال سوال انتخابی: بین گزینه ی اول و دومی که گفتی، کدومو حس میکنی بهتره انتخاب کنی؟

 اینجور مواقع ذهن مراجع رو محدود به همون گزینه هایی که خودش قبلا اشاره کرده، میکنیم و تفکر خلاق و گزینه هایی پنهان شده از چشم مراجع رو واکاوی نمیکنیم. یادمون باشه فرق یه کوچ با یه دوست پرسشگر اینه که میتونه وسعت و عمقِ تفکر فرد رو با پرسشگری قدرتمند، ارتقا بده... برای همینه که میگیم کوچ شریک فکریه.
بنابراین  مهمه که کوچ  مطمئن بشه که طیف گسترده ای از گزینه های پیش روی مراجع رو قبل از انتخاب کردن نهایی، باهمدیگه در جلسه بررسی کردن. 

مثال ساده: گزینه اول این بود. گزینه ی دوم این بود. گزینه ی سوم چی میتونه باشه؟ استفاده از ابزارهای کوچینگ مثل متافور، تصویر و..نیز کمک کننده هست.

3-  سوال ساده و سوال پیچیده:
سوالات با ساختار ساده،  قدرت بیشتری دارن. 
چون ساختارِ سوال پیچیده نیازمند تلاش ذهنی بیشتری mental effort از سمت مراجع هست.

مثال: کدوم رو ترجیح میدی از بینِ چیزهای که گفتی؟ مورد اول یا مورد دوم  یا مورد سوم؟
در حالی که سوال با ساختار ساده تر برای مثال بالا، این میشه که : توی این سه تا گزینه ای (اسم ببرین) که اشاره کردی، هر کدومشون نشونه چیه واست؟ اینجوری مسیر قدم به قدم  (سوالات فالوآپ)ایجاد میشه که برای پاسخ دهی راحت تره چون تلاش ذهنی کمتری رو از مراجع می طلبه و فرصت واکاوی عمیق تری در مسیر ایجاد ایجاد میکنه.

4-  سوالات چگونه؟ چه چیزی؟ چه کسی ؟ .....چرا؟
اگرچه در برخی منابع گفته میشه که سوال چرایی نپرسین تا گارد دفاعی بالا نیاد، اما هنگامی که کوچ رابطه موثر و فضای امن و اعتماد رو هم آفرینی کرده باشه، سوالات چرایی مثل تکنیک، " 5 سوال چرا" بسیار کمک کننده هست.
سوالات چرایی برای عمیق شدن در منطق و احساس به مراجع کمک میکنه تا چرایی های ضعیفش رو پیدا کنه و پایه های قدرتمندی رو جای اونا قرار بده و یا متوجه بشه که الان اون موضوع رو واقعا نمیخواد (چون گاهی صرفا دنبال کننده مسیر دیگران میشیم، بررسی چرایی ها به این موضوع کمک زیادی میکنه)

2- اهدافِ سوالات

سوال‌های کاوشگرانه
این نوع سوال‌ها به مراجع کمک می‌کنن که به آگاهی و بینش عمیق تری از تفکرات و احساسات خودش دست پیدا کنه و خودش رو عمیق تر بشناسه.
 سوال‌هایی مثل «چی باعث شد که فکر می‌کنی این تصمیم درسته؟» یا «چه عواملی باعث شد این باور رو داشته باشی؟» به مراجع  کمک میکنه که انگیزه‌ها و دلایل پشت تصمیمات و رفتارهاش رو کاوش کنه.
 این سوالات معمولاً مراجع رو تشویق می‌کنن که الگوهای فکری عمیق‌ترش رو کشف کنه و بتونه به جستجوی راه‌های جدید فکری و رفتاری بپردازه.

2. سوال‌های چالشی = لنز روی چشم
این سوالات مواردی مثل باورها و چارچوب های محدود کننده ی ذهنی رو به چالش  میکشن و باعث میشن که  مراجع دوباره نگاهی به افکار و باورهاش بندازه و اونارو ارزیابی کنه و از این طریق پیش فرض های سازنده ی تصمیمات و رفتارهاش رو ارزیابی کنه.

مثلاً سوال : اولین بار، چی باعث شکل گیری این اعتقاد شد؟ شواهد متضاد این باور چیه؟ 
توجه کنین که لحن سوالات و رابطه و بستر جلسات کوچینگ در زمان پرسشگری بسار مهمه و تا قبل از ساختن رابطه موثر و فضای امن، سوالات کمک کننده نخواهد بود.
 

3- سوال‌های تحلیلی
این نوع سوالات باعث میشه که مراجع تحلیل دقیق‌تری از موقعیتش یا تصمیم‌گیری‌هاش انجام بده.
 سوال‌های تحلیلی معمولاً به دنبال کشف ارتباطات پنهان بین مسائل مختلف هستن.

به عنوان مثال، سوال «چطور این تصمیمات روی بقیه جنبه‌های زندگیت اثر میذاره؟» به مراجع کمک می‌کنه تا به تأثیرات بزرگتر و گسترده‌تر تصمیماتش فکر کنه.

4-سوالات  Confirming 
سوالاتی که کمک میکنه مراجع روی ارزش ها و باورهای درونیش متمرکز بشه و از این طریق بتونه انگیزه اش رو برای خلق تغییر، بررسی کنه.

5—سوالات benchmark
سوالاتی که سنگ محکِ تصمیم گیری های دشوار در زندگیه و اثرات بلند مدتی داره. این سوالات به زیستن اصیل مراجع کمک زیادی میکنه.

3- دیدگاه در پرسشگری  Perspectives of questioning

سخن پایانی:

تا اینجای مسیر با طبقه بندی سوالات و ویژگی های سوالات مناسب و نامناسب آشنا شدیم. در مقالات بعدی به روش های تغییر دیدگاه و طراحی سوالات قدرتمند و اشتباهات پرسشگری میپردازیم.

بنظرتون، مهم اینه که روی خلق یک سوال ِ خوب تمرکز کنیم؟ یا روی کلِ پروسه و سیستم پرسشگری در جلسات؟