سیستم پاداش در مغز

سیستم پاداش در مغز

 

جمله ی متدوال من انگیزه ندارم، اشتباه است.

 اگر فردی در حال تماشای تلوزیون و به تعویق انداختن کار دیگر مثل مطالعه زبان باشد، به این معنی نیست که فرد هیچ انگیزه ای در درونش وجود ندارد، بلکه انگیزه فرد در تماشای تلوزیون، یا حفظ انرژی یا دوری از تلاش و غیره است. پس جمله ی من انگیزه ندارم اشتباه هست. فرد فقط انگیزه ی متفاوتی در کار متفاوتی دارد.

 

 

احتمالا سوالی که به ذهنتان می آید این است که چگونه برای مطالعه زبان  و کارهایی که میخواهید انجام دهید، انگیزه را افزایش دهید؟

 

در گذشته و سیستم های عادت سازی و روتین سازی سنتی، از پاداش دهی استفاده میشد، و افراد با تعیین کردن پاداش مشخص (سرنخ و پاداش) به دنبال ایجاد عادت ها و روتین های جدید بودند که معمولا پس از مدتی با شکست مواجه میشدند.

 

برای توضیح بهتر یک قدم عقب برگردیم و به انگیزه نگاه کنیم.

 

 انگیزه یک فرآیند است.

 

انگیزه مفهومی پیچیده دارد که متداول ترین تعاریف آن در حوزه های رفتاری و نوروساینس به صورت زیر است.

 

انگیزه نیروی هدایت کننده و جهت دهنده به رفتارها و تمایلات شماست.

 

جوهره ی انگیزه: هدایت، انرژی دهی و استمرار در رفتار هدف محور  persistent goal-directed behavior است.

 

از منظر نوروسانیس نیز، انگیزه  انرژی دهنده ی رفتار energizing of behavior   برای اقدام  و پیگیری اهدافgoal   pursuit است.

 

انگیزه به منظور ارضای نیازهای فیزیولوزیکی مثل غذا و نیازهای روانی مثل عشق و تعلق، رشد و شکوفایی، احترام به خود و غیره هست. انگیزه همچنین تحت تاثیر، محیط بیرونی، بستر اجتماعی، ارزش ها، باورها و غیره قرار میگیرد تا احساسات خاص ناشی از نتیجه را تجربه کنیم.

به صورت ساده وقتی برای چیزی انگیزه دارید، تمایل دارید که برای آن اقدام  و تلاش کنید. 

 

اگرچه بحث انگیزه بسیار گسترده است، اما برای ساده سازی به همین قسمت اکتفا میکنیم. برای واضح تر شدن اثر انگیزه در زندگی روزمره، به یک مثال  متداول میپردازیم. جدول زیر مربوط به ورزش کردن و انگیزه های متنوع پشت آن است.

 

دلیل ورزش

نوع انگیزه

مثال در زندگی واقعی

تفریح و لذت

لذت بردن

دویدن بچه ها،  یا جست و خیز کردنشان به خاطر لذتبخش بودن آن.

رهایی از استرس

کنترل شخصی

ورزش در باشگاه و حس کنترل داشتن روی خود.

سلامت جسمی

ارزش

ورزش برای تقویت قلب

خلق خوب

اثر خوب

پیاده روی در طبیعت، (گاهی افراد ورزش میکنند بدون اینکه دلیل آن را بدانند که درواقع دلیلش حس خوب بعد از آن است)

رضایت حاصل از خوب کار کردن.

شایستگی

دیدن پیشرفت خود در ورزش باعث شایستگی  میشود.

گذراندن زمان با دوستان

ارتباط

ورزش با دوستان

تسکین حس گناه

درون فکنی Introjection

ورزش میکنند چون فکر میکنند باید ورزش کنند(وظیفه شان است) و یا برای گرفتن تایید از سوی دیگران.

پیگیری استانداردهای تعالی

تلاش پیشرفت

ورزش برای شکستن رکوردهای قبلی خود

 

 

 

 

بطور کل انگیزه به دو دسته ی درونی و بیرونی تقسیم میشود.

 

 

انگیزه درونی:

 

وقتی که نیروی هدایت کننده ی شما قلبتان است و  دلیل انجام کار  به صورت خالص از درونتان می آید. انجام رفتار برایتان رضایتخبش / لذت بخش است و یا به نوعی آن را به  هویت خودتان مربوط میدانید، بدون اینکه منتظر  کسب پاداش و جوایز بیرونی باشید، یا نگران  فشارهای بیرونی مثل مهلت زمانی، پول، نظر دیگران باشید.

در واقع شما رفتار را فارغ از هر نوع عامل یا فشار بیرونی،به دلیل خودش انجام میدهید.  

 

انگیزه بیرونی:

وقتی رفتاری به منظور  کسب دستاوردهای بیرونی انجام می دهید، انگیزه ی شما بیرونی است. دنیای مارکتینگ روی این نوع انگیزه حساب ویژه ای باز کرده است. همچنین اپلیکیشن ها نیز به دلیل راحت بودن انگیزه بیرونی، از آن استفاده زیادی می کنند. اپلیکیشن هایی ورزشی مانند NIKE+ ,  Strava و غیره که به شما بابت ورزش جایزه/ رتبه میدهند نمونه ی متدوالی از انگیزه های بیرونیست.

 

 

روش تشخیص انگیزه: 

پاسخ به این سوال، نوع انگیزه را برایتان مشخص می کند.

اگه انجام این کار، سود ثانویه ای نداشته باشه، باز هم میخوای انجامش بدی؟

 

 

پس بطور خلاصه: انگیزه بیشتر، باعث انرژی و تمرکز بیشتر و همچنین افزایش تمایل به پافشاری در برابر مشکلات و استمرار در مسیر هدف میشود. به همین دلیل  عجیب نیست که  افراد به دنبال افزایش انگیزه خود باشند و با توجه به ساده بودن انگیزه ی بیرونی، جست و جوی انگیزه از دنیای بیرون زیاد دیده میشود، در حالی که حضور نتیجه عالی یا  جایزه ای خوشایند در آخر کار، تضمین کننده ی انگیزه بلند مدت و استمرار نیست.

 

enlightenedپاداش  حتی میتواند کاهنده ی انگیزه باشد. به همین دلیل است که برای عادت ها، سیستم سنتی سرنخ و پاداش جوابگو نیست.

 

برای روشن تر شدن، به نتیجه ی این تحقیق توجه کنید:

 

همانطور که میدانید کودکان نقاشی کشیدن را دوست دارند، طی تحقیقاتی که روی کودکان انجام شد، مشخص گردید زمانی که به کودکان بابت نقاشی دادنشان، جایزه داده میشد، به مرور تمایل آن ها به نقاشی کشیدن کمتر شد. در واقع چیزی که از ابتدا انگیزه ی درونی آن ها بوده است، پس از دریافت پاداش های بیرونی، کاهش یافت! پس احتمالا اگر میخواهید کودکتان نقاشی کشیدنش را کمتر کند به ازای هر نقاشی به او جایزه دهید و سپس شاهد کم شدن زمان  نقاشیش باشید. این پدیده در سایر فعالیت ها نیز مثل موسیقی، ورزش و غیره دیده شد.

 

 

چرا  پاداش دادن کارساز نیست؟

 

1- پاداش بیرونی کاهنده ی انگیزه ی درونیست:

وقتی انگیزه ی درونی دارید، از انجام خود کار لذت میبرید، ولی وقتی در آخر کار برای آن پاداش در نظر میگیرید، یک نظریه ی  سود و هزینه در ذهنتان تعریف میکنید. در این حالت سود شما "پاداش" نهاییست و هزینه ی آن، رفتاریست که لازم است انجام دهید.

در این وضعیت، رفتار برایتان بی ارزش می شود و تبدیل به ابزار و هزینه ای برای پرداخت شدن، به منظور کسب پاداش میشود.

 

به همین دلیل است، که برای برخی از افرد لذت بردن از مسیر دیگر معنایی ندارد و فقط نتیجه برایشان مهم است. چون مسیر هزینه است و نتیجه پاداش.

 

2- موقتی بودن اثر پاداش ها

بنظرتان چرا در بازی های کامپیوتری، جوایز مدام بزرگتر میشود و تغییر میکند؟ چون ذهن شما  پس از مدتی به جایزه عادت میکند و دیگر برایش تازگی ندارد. وقتی پاداشی تازگی ندارد، دیگر  ارزش هزینه کردن تلاش برای دریافت آن پاداش ندارد. بنابراین شما برای حفظ انگیزه خود در طول مسیر  نیاز دارید تا مثل بازی های کامپیوتری، دائما جوایز را جدیدتر و بزرگتر کنید!!!  

 

مثال آن: چالش های 30 روزه ایست که پس از گذشت زمان 30 روز ،معمولا رها میشوند.

 

 

بنابراین پاداش های بیرونی، باعث کاهش انگیزه های درونی شماو نیز موقتی بودن رفتار میشود. اگرچه که در دنیای مارکت و صنعت تبلیغات، از انگیزه های بیرونی و پاداش ها سخن گفته میشود. تقویت انگیزه درونی بی هزینه و پایدارتر است. پس بین دو گزینه ی انگیزه درونی و بیرونی، بهتر است سراغ انگیزه درونی بروید. زمانی که بتوانید انگیزه ی درونی برای خود ایجاد کنید، پایبندی شما به رفتار طولانی تر و کم هزینه تر است.

 

 

نکته: دقت کنید که مسئله صفر و یک نیست و سیستم پاداش دهی  نیز در موقعیت های مختلفی مثل پاداش های غیر منتطره موثر است. همچنین به  به دلیل پیچیده بودن و فرآیندی بودن انگیزه، استفاده از مجموعه ای از روش ها و شیوه های متنوع و در کنار یکدیگر موثر تر است؛ با این وجود انگیزه های درونی متنوع، همواره ارزش بیشتری دارند و پاداش های مشخص  بیرونی میتواند باعث کاهش انگیزه درونی شود. پس بین دو گزینه، ترجیح خود را در افزایش خلاقیت در مسیر انگیزه های درونی بگذارید.

 

چگونه انگیزه ی درونی برای رفتار خود ایجاد کنید؟

1-  تغییر نگرش- بهینه سازی گفت و گوی درونی

 

مهم ترین عامل در فعال سازی انگیزه درونی، ایجاد ارتباط میان آن رفتار، با ارزش های درونی و هویت  خود است.

 

برای تشخیص نگرشتان، به نوع گفت و گوی خود هنگام انجام دادن کار توجه کنید و ببینید که چگونه میتوانید بین رفتار با ارزش های درونی/ هویت/ چیزهایی که برایتان قلبا مهم هست ارتباط برقرار کنید و نوع گفت و گوی درونیتان را بر آن اساس تغییر دهید.

 

 

مثال:

فرض کنید باید یک گزارش کار برای دوره ی خود بنویسید که اصلا از آن خوشتان نمی آید، بنظرتان کدام نوع گفت و گوی درونی، به انگیزه شما کمک بیشتری می کند؟

 

1- از نوشتن گزارش متنفرم، مجبورم بنویسمش تا بتونم این دوره ی مزخرف رو قبول شم.

 

2- نوشتن این گزارش منو یه قدم به شغل دلخواهم نزدیک تر میکنه.

 

در حالت دوم، به دلیل گره خوردن چرایی نوشتن گزارش با چیزی که برای شخص شما مهم است (مثل شغل رویایی یا ...)، شبیه برگ برنده، نگرش شما و انگیزه تان را تغییر میدهد.

 

 

سه قفل پنهان انگیزه  درونی

 

اگر متوجه شدید که نمیتوانید برای رفتاری انگیزه درونی ایجاد کنید، به این سه قفل مهم توجه کنید.

 

1- صلاحیت و شایستگی

 

وقتی تصور می کنید که در کاری خوب و شایسته نیستید، تمایل شما به انجام دادن آن کار کاهش می  یابد.

دلیلی ندارد برای فعالیتی  که تصور میکنید شایسته نیستید و نمی توانید  هم در آن خوب شوید، انگیزه داشته باشید، به همین دلیل است که پیشنهاد میشود برای کارهای جدید، با قدم های کوچک شروع کنید چون انسان ها تمایل به ادامه دادن فعالیت هایی را دارند که در آن احساس شایستگی  و صلاحیت میکنند و اگر حس خطر عدم صلاحیت کنند دیگر تمایلی به انجام آن ندارند(طرز فکر ثابت  تشدید کننده این وضعیت است)، پس مراقب باشید که برای انگیزه درونی، کارهای جدید و سخت را به قدر کافی، کوچک کرده باشید.

 

علاوه بر ساده و کوچک کردن فرآیند کارها، از انجام چندین کار جدید همزمان خودداری کنید. بهتر است تعداد کار کم و نیز گام های ساده را بردارید تا سریال موفقیت های کوچک به همراه انگیزه بلند مدت را برای خود بسازید.

 

 

2- خودمختاری/استقلال Autonomy

یکی از اشتباه های مرسوم این است که افراد فکر میکنند اگر یک متخصص به آن ها بگوید که یک کار را دقیقا چگونه و چه زمانی و کجا انجام دهند برایشان بهتر است در حالی که انگیزه درونی انسان ها برای آزادی و نیز تمایل به کنترل داشتن، از محدود شدن توسط فرمان های دیگران خوشش نمی آید.

پس، بهتر است خودتان نیز  در تعریف فعالیت، نقش تصمیم گیرنده را داشته باشید  و بسته به نوع بستر و فعالیت، خودتان نیز در تعیین چگونگی، زمان و مکان انجام دادن کار، دخیل باشید تا احساس استقلال و خودمختاری را تجربه کنید و مانع انگیزه درونی خود نشوید.

 

یک تکنیک مهم که رهبران موفق در افزایش انگیزه و مسئولیت پذیری کارکنان استفاده میکنند نیز دادن قدرت تصمیم گیری در چگونگی انجام کارهاست که باعث افزایش انگیزه کارمندان و حس مسئولیت پذیری آن ها در نتایج کاری میشود.

پس از خودتان بپرسد که چقدر احساس آزدای و قدرت اختیار  در انجام فعالیت (چگونگی – زمان- مکان) می کنید؟

 

3- ارتباطات اجتماعی

انسان ها موجود اجتماعی هستند، فعالیت هایی که قابلیت انجام شدن به صورت گروهی را دارد نیز به انگیزه ی درونی شما (به دلیل اجتماعی بودن انسان) کمک میکند. کارهای گروهی با شکل گیری ارتباطات  دوستانه میان اعضای گروه و  اهمیت دادن به همدیگر و ایجاد شدن حمایت اجتماعی به انگیزه درونی کمک میکند.

 

بعد از خواندن این مقاله چه کارهایی را بهتر است انجام دهید؟

1-  فعالیت های روزانه خود را مرور کنید، برای فعالیت هایی که از قبل لذت می بردید، پاداش های بیرونی را کنار بگذارید تا به انگیزه درونی خود متصل تر شوید.

 

در بچگی افراد کنجکاوی و تمایل به رشد را داشتند اما با در طول بزرگ شدن به دلیل تکرار پاداش های بیرونی متنوع مثل نمره مدرسه- رتبه بندی دانشجویان- معدل- حقوق و غیره، کم کم فعالیت های مفید که برایشان انگیزه درونی داشت و لذتبخش بود را فراموش کردند و تمرکزشان فقط بر روی نتیجه ها و پاداش های بیرونی رفته است. با مرور رفتارهای روزمره خود و حذف پاداش های بیرونی، جریان انگیزه های درونی خود را تقویت کنید.

 

 

2- اگر هدفی برای شما هیچ لذتی از قبل نداشته است، و برای آن انگیزه ای ندارید، بهتر است یک قدم به عقب برگردید و صادقانه به چرایی هدف خود نگاه کنید.

  • چرا آن هدف را انتخاب کرده اید؟
  • آیا آن هدف واقعا انتخاب درستی برای شماست؟
  • آیا آن هدف را به دلیل های بیرونی مانند نظر جامعه یا دیگران انتخاب کرده اید؟

اگر هدف واقعا برای رضایت خودتان نیست آن را تغییر دهید. اگر هدف برای خودتان است اما باز هم انجام دادن آن را دوست ندارید، به انتخاب روش  خود فکر کنید. گاهی افراد خود را شدیدا محدود میکنند. در دنیای امروز، روش های انجام کارها و رسیدن به اهداف بسیار متنوع است. از خود بپرسید، چه روش های جایگزین دیگری برای رسیدن به آن هدف وجود دارد؟

بطور مثال برای یادگیری زبان، به جز کتاب خواندن، دیدن فیلم و سریال، گوش دادن موسیقی، اپلیکیشن های ارتباطی و غیره نیز موثر است.

روش مخصوص به خود را انتخاب کنید تا فعالیت برایتان جذاب شود، بدین طریق انگیزه ی درونی شما میتواند افزایش یابد.

 

3- اگر میخواهید پاداش تعریف کنید، نوع پاداش را به خود رفتار گره بزنید.

 

مثال:

  • اگر میخواهید برای یوگا کردن به خود پاداش دهید، جایزه ی شما یک مت جدید یوگا یا وسلیه ای مرتبط با  یوگا باشد.
  • اگر میخواهید در دوره ای ثبت نام کنید، جایزه ی خود را خرید دوره ی پیشرفته تر در نظر  بگیرید.

 

اگر جوایز مرتبط با رفتار برایتان انگیزه بخش نیست، باز هم بهتر است یک قدم به عقب بروید و از خود بپرسید که چرا چنین هدفی را انتخاب کرده اید و چرا چنین روشی را برای رسیدن به آن هدف انتخاب کرده اید. انتخاب هدف اشتباه / روش اشتباه از متداول ترین و بزرگ ترین موانع انگیزه افراد است

 

 

سخن پایانی:

انگیزه نیروی هدایت کننده و انرژی دهنده رفتار است که به اقدام و رفتار های شما جهت و انرژی میدهد و به  دو دسته ی درونی و بیرونی تقسیم میشود. بر خلاف تصور عمومی، پاداش دهی همیشه موثر نیست و باعث کاهش انگیزه ی درونی میشود. همچنین پاداش اثر موقتی در تقویت رفتار دارد بنابراین سیستم عادت/روتین سازی مبنی بر تعیین پاداش به شما کمکی نخواهد کرد و برعکس میتواند مضر نیز عمل کند (اگرچه نمیتوان گفت که همیشه پاداش دادن مضر است. انگیزه، فرآیند پیچیده ایست و عوامل مختلفی در آن نقش دارند، اما بین انگیزه درونی و انگیزه های بیرونی؛ عاقلانه ترین انتخاب، انگیزه های درونیست که به روش های مختلف مثل ارتباط آن با ارزش های درونی، هویت، تغییر روش، بررسی صلاحیت، آزادی و ارتباطات اجتماعی میتوانید آن را تقویت کنید.

 

سوالاتی برای بررسی انتخاب ها:

  • با انجام این کار چگونه انسانی خواهم بود؟
  • معنای اصلی پشت این کار برای من چیست؟
  • انجام این کار  چقدر با آرزوهای بلندمدت من مطابقت دارد؟
  • چه ارزش‌های شخصی با این وظیفه مرتبط است؟
  • با انجام این کار چه رضایت درونی را تجربه خواهم کرد؟
  • این کار چگونه به نقاط قوت یا علایق من کمک می کند؟
  • انجام این کار چه تفاوتی در زندگی من یا دیگران ایجاد میکند؟
  • چه چیزی من را برای انجام این کار هیجان زده می دهد؟
  • من آینده در 90 سالگی و سلامتی، به خود اکنونم برای انجام این کار چه خواهد گفت؟
  • چرا این روش را برای رسیدن به هدفم انتخاب کرده ام؟

 

پانویس و رفرنس ها:

https://positivepsychology.com/what-is-motivation/#:~:text=The%20essence%20of%20motivation%20is,essential%20for%20wellbeing%20and%20growth. 

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4864984/

https://medium.com/the-mission/dont-use-rewards-for-motivation-e88c933e26a3

https://www.getsupporti.com/post/intrinsic-motivation

 


نظرات (0)

در این قسمت نظر خود را با ما در اشتراک بگذارید